Neyi Unuttuğunu Hatırla: Kıssaya Geri Gelmek
Giriş Mevlânâ Celâleddin Rûmî, Rum elçisi ile Hazreti Ömer’in buluştuğu kıssayı anlatırken bir fâsıla verdikten sonra “Biz yine kıssaya geldik, zaten ne vakit o kıssadan çıkmıştık ki?”1 diyerek kıssaya kaldığı yerden devam eder. İlk başta Hazret’in ara verdiği kıssaya geri dönmesi olarak anlaşılmasının ötesinde, kastına erişmek mümkün müdür bilinmez ancak Mesnevî’deki mânâ derinliği bize bu […]
Tasavvufta Aslolan Nedir?
Tasavvuf düşüncesinde aslın ne anlama geldiğine dair bir soruşturma, öncelikle kavramın içeriğine dair sûfîlerin öne sürdüğü görüşlerin çeşitliliği sorunuyla yüzleşmek zorundadır. Tıpkı “tasavvuf” ya da “mârifet” kavramlarının tanımı konusunda sûfîler arasında bilimsel anlamda bir ittifak halinden söz edilememesi gibi, asıl veya asıl–fer hakkında da görüş birliği bulunmaz. Çünkü bunlar, söz gelimi “zâhir ve bâtın” kadar […]
Algoritmik/Sayılaşma Düşünme Biçiminden (Digization’dan) Sayısallaşma’ya (Digitalization’a) Usûl–Asıl–Vusûl Kopuşu
İnsanın akıl sahibi bir varlık olması, aynı zamanda onun Asıl’a (hakikate) ulaşma çabası içinde olmasına imkân tanımıştır. Asıl’a ulaşmanın imkânını veren ve yolunu gösteren de yöntem yani usûldür. Usûlsüz vusûl (varış) olmayacağının en büyük göstergesi; akla sahip bir varlık olan Hz. Adem’in aklının şeytan tarafından yanıltıldığının kıssasıdır. İnsanın ölümsüzlüğe erişmek çabası –nihayeti olmasa da–, asıl […]
Sanatta Asıl, Esas, Usûl
Senin gûşunda istidâd yok idrâkine yoksa Leb–i cüda kemâl–i sun’ı her berg–i çemen söyler —Nâbi Çark–ı devran döner Bir’in aşkına —Neşet Ertaş Varlığın ve varoluşun, eşya ve hadiselerin Nebi merkezli izahının modern zamanlarla birlikte filozof/bilim adamı/sanatkâr merkezli değişimi, sanattaki usûl ve asıl tartışmalarının da ana odağını oluşturur. Estetiğin icadıyla sanat, artık dinin ve ahlâkın mevzusu […]
Arzunun ve Politikanın Gölgesinde Felsefî Bir Soruşturma Bilgi ve Gerçeklik
Gerçekliğin bilgisini soruşturan ünlü Theaitetos diyaloğu1 heyecanlı bir sahneyle açılır. Euklides ile Terpison’un karşılaşmaları ve konuşmalarıyla başlayan diyalog, asıl aktörlerin; Sokrates, Theodoros ve Theaitetos üçlüsünün müzakereleriyle devam eder. Heyecanın kaynağı bilimden sanata, ahlâktan siyasete pek çok düğümün anahtarı olan felsefî/epistemik bir sorunun tartışılmasıdır: Gerçekliğe ilişkin her türden çıkarım, niteliksel olarak inançlardan oluşuyorsa bu inançlardan bazıları […]
Batı Fikriyatının Asılla İrtibatı
Çağdaş Batı düşüncesinde ortaya konulan tartışmalar dikkate alındığında, Batı fikriyatının asılla olan irtibatı meselesinin son derece belirleyici olduğu söylenebilir. Daha 18. ve 19. yüzyıllardan itibaren Rousseau’nun medeniyet eleştirileri başta olmak üzere, tarih yüzyılı olarak bilinen 19. yüzyılda Alman Tarih Ekolü düşünürleri, Alman Romantik ve idealistleri, Kierkegaard’ın varoluşçu teizmi, Schopenhauer’ın pesimist felsefesi ve nihayet Nietzsche’nin oluş […]
Fıkıh Usûlünün Çağdaş Anlamı Üzerine
Usûlü’l–fıkıh ya da Türkçede daha çok bilinen formuyla fıkıh usûlü, İslâmî bilginin son vahiyle yani Kur’ân–Sünnetle irtibatını teorik ve metodolojik açıdan ele alan bir ilimdir. İslam ilim tasnifinde bu ilmin konumu malum olsa da onun Modern Batı merkezci bilim anlayışının hâkim olduğu bir bağlamda ve bilimler tasnifinde neye karşılık geldiğine ilişkin farklı yorumlar ve değerlendirmeler […]
Fıkhın Asılla İrtibatı
Bu dünyadaki ve öte dünyadaki mutluluğunun Tanrı’nın rızasını elde etmekten geçtiğine inanan Müslüman bireyin, her türlü yapıp etmelerinin inandığı Tanrı’nın rızasına uygunluğunu sağlama yönünde bir arayış ve çaba içinde olması doğaldır, hatta olması gerekendir. Bu arayışın son tahlilde refere edileceği yer ise hiç kuşkusuz Tanrı’nın kitabı olan Kur’ân–ı Kerîm’dir. Gerek düşünsel gerek söylemsel gerekse eylemsel […]
Günümüzde Müslümanların Nasıl Bir Usûle İhtiyacı Var?
Hakikat elimizin altında değil. Her şeyi zorlaştıran da bu, ilginç kılan da… İnsanlık hakikate sadık sözün peşinde bitmeyen, tükenmeyen bir arayışla mükellef. Birileri, iyi ki, uğraşıp didinip izlenebilecek yollar açıyorlar: 1. İnsan fikrinin işleyiş biçimini ele alan mantık usûlü bir yol. Bilinenden bilinmeyene geçiş için köprüler kuruyor. 2. Sözün hangi şartlarda içeriği bakımından doğru olduğunu […]
Yöntem Meselesi veya Mebâdi ve Makâsıd Arasında Usûl
1. Bir yöntem sorunumuz var mıdır? Yöntem, kısa ve yeterince genel mânâsıyla bir amaca ulaşmak için tutulan ve başarıyı temin etmesi umulan adımları, yani fiillerin tanzimini ifade eder. “Hangi fiilleri hangi sırayla gerçekleştirirsek amacımıza ulaşırız?” sorusu, yöntem sorusunun esasını teşkil eder. Yöntemin ne olacağı, yani fiillerimizi nasıl tanzim edeceğimiz sorusu, amaca bağlı olmakla birlikte, fiillerimizin […]