Yapay Zekâ Çakmaktaşıysa Prometheus’u Kurtarmalıyız — Ama Hangi Gerekçeyle?
“Gelecekle ilgili emin olabileceğimiz tek bir olgu var: Gelecek, kesinlikle inanılmaz olacak.” — Arthur C. Clarke Çakmaktaşının keşfedildiği gün neler oldu? Ateşin parlayan kıvılcımlarını izleyen insanlar, korku mu heyecan mı yoksa sevinç mi hissetti? Ateşi izlerken kalplerinde şaşkınlık mı vardı panik mi? Ateşin yayılmacı doğasına yabancı olanlar, çevrelerine zarar verme riski ile karşı karşıya […]
Bir Teknoloji İrfanı İhtiyacı ve Sinema
“Ölçebildiğini ölç, ölçemediğini ölçülebilir hâle getir!” —Galileo Galilei “Eskiden insanların kulaklarına fısıldardık ve onlar da inanırdı bizlere. Şimdi bizlere inançları kalmadı. Dünyaya inanıyorlar. Dünyaya inançlarını sağlamlaştırmak için de her şeyin görüntülerini yapıyorlar.”1 “Topraktaki değerli şeyleri kazmak, felaketi davet etmektir. Arınma günü yaklaştığında tüm gökyüzü örümcek ağlarıyla dolu olacaktır. Günün birinde gökyüzünden bir kap kül atılabilir […]
Niçin Teknolojiler Sadece Nötr Araçlar Değildir? Dönüştürücü Karakterleri Üzerine Bir Değerlendirme
Teknolojilerin nüfuz ettiği alanın git gide genişlediğine şahit oluyor, pek çok yaşam pratiğimizi günümüzde teknolojiler aracılığıyla gerçekleştiriyoruz. Teknolojiler, bu aracılıklarda yeni bağlamlar tesis ediyor; bir yandan dünyayı dönüştürürken diğer yandan yaşamımız teknolojilerin de tesiriyle örülüyor. Sadece deneyimleri ve eylemleri biçimlendirmekle kalmayan teknolojiler, varoluşa anlam verme tarzını da değiştiriyor, tasavvurları dönüştüren derin tesirler oluşturabiliyor. Nitekim dijital […]
Duygu Çağında Teknoloji
Dijital teknolojilerin hızla değişen dünyası, pek çok yeni tartışma alanını beraberinde getirirken duygular da bilhassa deneyimlenme alanlarında gerçekleşen dönüşümle sahada yer alıyor. Bilhassa sosyal medya platformların yükselişi ile duyguların deneyimlendiği mekânlar ve etkileşim biçimleri değişirken, gerçeğin yerini sanal, yüz yüze iletişimin yerini dijital iletişim, yakınlığın yerini yabancı almaya başlıyor. Yapay zekâ ve duygusal hesaplama programlarının […]
Genetik Teknolojiler Bilim, Etik ve Güç Üzerine
Günümüz dünyasında biyolojinin ve dahi biyoteknolojinin altın çağını yaşadığı gerçeği şüphe götürmez. Son yıllarda biyoteknolojik çıktıların içinde gen teknolojilerinin en çarpıcı atılımı olarak değerlendirilen “genetik düzenleme” (genetic editing) teknolojisi, devrim niteliğinde gelişmelerin kapısını aralıyor. Bu teknoloji içinden bakterilerin virüslere karşı geliştirdiği doğal savunma mekanizmasından esinlenerek ortaya çıkan CRISPR, 1980’lerde yeşeren gözlemlerin 2000’li yıllarda sistemleşme temayülüyle […]
Heidegger’de Bilim, Teknik ve Teknoloji
Batı metafizik geleneğini Varlığın anlamının unutulmasının tarihi olarak gören Heidegger, söz konusu unutmanın, özü itibarıyla hümanistik mahiyetteki bir düşünme pratiğine bağlı olarak Varlık ile var olanlar arasındaki ontolojik bağlantı veya ayrımın unutulmasından kaynaklandığını düşünür. Heidegger’e göre, var olanların Varlığı olmakla birlikte, herhangi bir var olan olarak ele alınması mümkün olmayan Varlığın unutulması ile hümanistik doğaları […]
Yapay Zekâ, Felsefe ve İnsan
Yapay zekânın ortaya çıkışı ve hızla gelişimi, insanlık tarihinde yeni bir düşünsel kırılma noktası oluşturmuştur. Yapay zekâ fikrinin Leibniz’den başlayarak birçok önemli düşünürün katkısıyla bugünkü hâline ulaştığı söylenebilir. Kavram olarak bir asırdan daha az bir geçmişe sahip olan yapay zekâ, özellikle son yıllarda gündelik yaşamın ayrılmaz bir unsuru hâline gelmiş; yalnızca pratik alışkanlıklarımızı değil, insan […]
Teknik’ten (Siber) Teknoloji’ye İnsanın Durumu
Giriş İnsan, sadece beyin/akıl sahibi bir varlık değil; aynı zamanda el/eylem sahibi bir varlıktır. İnsan, teoriyi/nazarîliği ve pratikliği/tecrübeyi kendinde cemetmiş olan bir varlıktır da. İnsan, tekniği meydana getirip geliştirdikçe gelişmiş, kendisi geliştikçe teknik de gelişmiştir. Zihinsel/aklî ve bedensel/eylemsel olarak gelişen insan; sosyal, siyasal, kültürel ve iktisadî olarak da gelişerek kültürleri ve medeniyetleri inşâ etmiştir. İnsan, […]
Yaşama Kültürü ve Teknoloji İlişkisine Kısa Bakış
İhtiyacım olmayan ne kadar çok şey var1 —Sokrates Canlıların ortak özelliği olan yaşama çabası esnasında, insanın kendisine verili doğadan, canlılık durumunu sürdürebilmek için temin etmesi gereken iki ana ihtiyaca değinebiliriz: Beslenme ve güvenlik. Kimi kuramcıların farklı ve ayrıntılı şekilde tasnif ettiği hayatî ihtiyaçlar, bu iki başlık altında toplanabileceği gibi, bu alanlar aynı zamanda insan […]
Teknoloji için Sınır Bir Yerden Geçer mi?
Köken Konum Arayışında Teknoloji Beceri anlamına gelen techne kelimesinden uzun bir yolculuk sonunda türeyen teknoloji, kökünde yer alan beceri ve maharet anlamından ne derece ayrılmıştır? Beceri ve maharet, bireyi imleyen ya da yapan tek bir şahıs iken teknik kavramı, bu imayı daha yerinde kuşatmaktadır. Bu anlam eşleşmesi, yirminci yüzyılın başına kadar techne’nin yaygın karşılığı olarak […]