Bir Mimetik tekhnê Olarak Matematik

Oğuz Haşlakoğlu

Oğuz Haşlakoğlu



Evren sadece düşündüğümüzden tuhaf değil, aynı zamanda düşünebileceğimizden de tuhaf.

—Werner Heisenberg

 

Tam da L.E.J. Brouwer’in (1881–1966), kendi sezgici (intuitionist) matematiğinin dert edindiği olgusal zeminine, o dönem (18. yüzyıl) bilim iddiası taşıyan Kant metafiziğinden iç görü üzerinden ikilik (twoity) adıyla zamansal dayanak bulma kaygısı, vermiş olduğu seminerini Cambridge’te dinlediğini bildiğimiz L.J.J. Wittgenstein (1889–1951) tarafından aynı üst şemsiye (yapımcılık/inşacılık; constructivism) altında birlikte yer almalarına rağmen katı bir formalizm ve sonculukla (finitism) reddedildiğinde matematik felsefesinin de —ayrıca ele alınması gereken Gödel’in Tamamlanamazlık (Incompleteness) Teoremini paranteze almak kaydıyla— en kritik eşiğine gelinir; binlerce yıldır kabul edildiği haliyle matematik gerçekten de kesin bir bilim midir? 

Matematik nesnelerin varlığı ve ontolojik konumu dahi bu sorunsala bakışla ikincil önemdedir; çünkü doğal ya da formel nesnelerin varlığı, hiçbir biçimde içlerinde bulundukları —birbirinden kategorik olarak farklı— evrenlerin koşullarından ayrı tutulamazlar. Dahası bu durumun netleştirilmesi, Galileo’nun ifadesiyle evrenin dili olduğu söylenen matematiğin gerçekte öyle olup olmadığı üzerinden doğrudan bilimsel bilginin sınırlarına dâir bir sorgulamanın da ipuçlarını temin eder görünür. İşin ilginç yanı, tam da bu bağlama işaret edecek biçimde, bir yandan Wittgenstein’ın son döneminde (Felsefî Araştırmalar) matematiği dil oyunlarına dâhil etmesi diğer yandan da Brouwer’in LEM’in (Law of Excluded Middle; principium tertii exclusi; mantıkta üçüncü hâlin imkânsızlığı yasası) reddi üzerinden matematiğin bir algoritmaya (evet ya da hayır mekanizması) indirgenemeyeceğine işaret eden “matematiksel önermelerin karar verilemezliği” (undecidability of mathematical propositions; matematik önermelerin ne kanıtlanabilir ne de kanıtlanmaz oluşu), bizim bu makalede önereceğimiz matematiğin mimetik bir tekhnê oluşu bağlamında ele alınarak araştırılması gerekecek sorunsalı oluşturacak.




Makalenin devamını okumak için Abone Olun