İhsan Fazlıoğlu: Değerli dostlar, bugün teknoloji konusunu konuşmak ve söyleşmek için toplandık. Teknoloji, çağımızın en önemli gerçeklerinden biri. Hatta diyebiliriz ki, artık teknolojinin inşâ ettiği bir gerçeklik içinde yaşıyoruz. İçinde yaşadığımız teknolojik gerçekliğin ne olduğu ve ne anlama geldiği üzerinde bir tartışma olacak oturumumuz. Eleştiriler var, savunular var, tamamen karşı çıkanlar var… İnsana sunduğu hayatı kolaylaştıran tarafları kadar verdiği zararlar da mevcut. Tüm bu konular üzerine düşüncelerimizi beyan edeceğiz. Şöyle bir girişte bulunmak isterim izninizle: Teknoloji kavramını birincisi, zanaat yani pratik ve âlet kullanımı açısından ele alabiliriz. Teknolojiyi savunanların genel olarak ileri sürdüğü gerekçeler buradan devşiriliyor. Elbette zanaatı geniş anlamda kullanıyorum. Basit âlet kullanımından bugünkü bilgisayarlara, yapay zekâ kullanımına kadar; oradan da uzay araçlarına... İkincisi episteme, yani gerçekliğin bilgisi açısından. Yani teknoloji, bizim gerçeklikle olan irtibatımızı nasıl değiştirdi, bilgiyi nasıl manipüle etti ya da verdiği bilgi şimdiye kadarki dilsel, felsefî, mantıksal, matematiksel bilginin üzerine ne getirdi? Bu noktada Heidegger’in teknolojiyi felsefî bir mesele hâline getiren önemli biri isim olduğunu hatırlayabiliriz. Bir düşünme tarzı olarak teknoloji, artık epistemeyi üreten bir “yöntem” mi? Teknoloji, eğer bir düşünme tarzı olarak ele alırsak, “ilkeleri vermesi açısından bugün yapıp etmelerimizin yani beşerî, insânî, ahlâkî, ictimaî yapıp etmelerimizin ilkelerini veriyor mu, vermiyor mu?” diye bir soru sorulabilir. Çünkü, ne yaparsak yapalım, mesela bir hastaneye gittiğimizde bile hemen hemen her şey teknolojik imkânlar içinde cereyan ediyor. Üçüncüsü, teknolojinin bir de metafizik bir anlamı var. Bu konuyu Ayhan hoca, Ömer hoca açarlar. Tarihî süreçte teknoloji esas itibarıyla nesnelerin nasıl varlığa geldiği meselesiyle de çok alâkalı. Özellikle Mısır hermetik geleneğinde, akabinde Grek geleneğinde, Tanrılar nesneleri nasıl inşâ ettiler; ediyorlar? Burada yok–iken yaratma anlamını kastetmiyorum. Belki yaratma da bunun içinde düşünülebilir; “Tanrı, nasıl var kıldı?” denebilir. Câbir’in ifadesiyle; “Tanrı’nın yaratma eylemini taklit ederek insanın nesne inşâ etme, hatta nesne üretme yetisi olarak ‘teknoloji’ sorusu, son derece önemli hâle gelebilir. Tüm bu konular üzerinde görüşlerinizi bekliyorum. Buyrunuz!
Ayhan Çitil: Evet hocam belki bazı konuları da baştan anıp zaman kalırsa hepsine değinebiliriz. Bir tanesini siz zaten ifade ettiniz; bugün aslında “insanlık durumu” diye bir kavram var. “İnsanlık durumunun iyileştirilmesi”… Bugün özellikle teknolojinin çok önemli ve yakıcı bir konu hale gelmesinin nedenlerinden bir tanesi de mevcut teknoloji gelişiminin çok hızlanması ve insanların bu insanlık durumunun iyileştirilmesi ve sorunlarının çözülmesinde teknolojiye bel bağlaması. Bu bence çok önemli bir konu. Tabii bunun içerisinde insanın kendisini teknolojik başarılar üzerinden, ürettiği teknoloji üzerinden kendisini anlaması gibi meseleler de var. Yani insanın geliştirdiği âletler, araçlar üzerinden kendisini anlaması... Hatta kendini bilgisayar gibi veya yapay zekâ gibi tasarlaması…